Muhasebe sisteminde iki tür kayıt yöntemi vardır. Tek taraflı kayıt yöntemi ve çift taraflı kayıt yöntemi.
Tek taraflı kayıt sistemi (basit kayıt): Mali olayların yalnızca bir yönünün muhasebe kayıtlarına alındığı muhasebe kayıt sistemidir. Tek taraflı kayıtta işletme hesabı defteri tutulur. Tek taraflı kayıtı II. sınıf tacirler tutar.
Tek taraflı kayıt yöntemi, uygulaması kolay bir muhasebe yöntemidir. Ancak işlemleri tek taraflı olarak kayıta alması nedeniyle analiz yapmaya ve işlemleri detaylı takip etmeye olanak sağlamaz.
Örneğin veresiye satış yapan bir işletmeci; yalnızca malı alanların borcunu bir deftere kayıt ediyor ve orada izliyor, buna karşılık stoktaki (mallardaki) azalmaları deftere kayıt etmiyor ve orada izlemiyorsa, tek taraflı kayıt yöntemi uyguluyor demektir.
Çift taraflı kayıt sistemi (bilanço usülü kayıt): İşletmenin gerçekleştirdiği mali olayların her iki yönünün de kayıtlara alındığı muhasebe kayıt sistemidir. Çift taraflı kayıtı I. sınıf tacirler tutmaktadır.
Çift taraflı kayıt yönteminde aktif ve pasif hesaplar kendi aralarında çalışabileceği gibi bu hesaplar karşılıklı olarak da çalışabilir. Yine bir aktif veya pasif hesap sonuç hesapları ile de çalışabilir.
Ülkemiz uygulamasında birinci sınıf tüccarlar bilanço esasına göre defter tutarlar. Bilanço esasına göre tutulan defterler çift taraflı kayıt sistemine dayanmaktadır. Bu sistemde birden fazla defter tutulur. Bunlardan yevmiye defteri, defteri kebir ve envanter defteri en önemlileridir. Çift taraflı kayıt yönteminde süreç açılış bilançosu ile başlar. Daha sonra dönem içi muhasebe işlemleri gerçekleştirilir ve sonucunda envanter işlemleri ile kapanış bilançosuna ulaşılır ve süreç tamamlanır. Bu sürece muhasebe süreci denir.
Örneğin yukarıdaki örnekteki işletmeci depodan azalan stokları (malları) da deftere kaydetmiş olsaydı çift taraflı kayıt yöntemini kullanmış olurdu. Bu yöntem ayrıntılı ve zor olmasına rağmen, işletme faaliyetleri ve sonuçları hakkında daha anlamlı sonuçlar vermektedir.
